سال گذشته که اورهان پاموک به دعوت نشر ققنوس به ایران آمد یکی در میان در پاسخ به پرسش‌هایی که روزنامه‌نگاران ایرانی از او درباره ترجمه آثارش به فارسی می‌کردند به ارسلان فصیحی مترجم آثار ارجاع می‌داد و می‌گفت هر چه ارسلان فصیحی بگوید یا هر اثری که ارسلان فصیحی ترجمه و نشر ققنوس منتشر کند یا هر چه آنها تأیید کنند مورد تأیید من نیز هست.
رفتاری که نشان می‌داد رابطه ارسلان فصحیی و اورهان پاموک فراتر از رابطه مترجم و صاحب اثر است و آقای نوبلیست مترجم و ناشر آثارش را در ایران بسیار قبول دارد. اما حالا انگار ماجرا فرق کرده است. چند روزی است که نشر چشمه خبر داده است که از این پس نماینده رسمی آثار اورهان پاموک در ایران خواهد بود. اتفاقی که بیش از همه سبب حیرت نشر ققنوس و ارسلان فصیحی به عنوان نخستین مترجم آثار پاموک در ایران شده است.
- ناشر اختصاصی در ایران خنده‌دار است
مهدی حسین‌زادگان مدیر داخلی نشر ققنوس به ایبنا گفته است: «آن‌طور که خبردار شدیم، گویا آژانسی که پاموک با آن کار می‌کند قراردادی را با نشری در ایران بسته که به نظر من اصلا اهمیت ندارد؛ چراکه ما در ایران چیزی به نام کپی‌رایت نداریم. »
اما تغییر لحن مدیران نشر ققنوس نشان می‌دهد که ماجرا برایشان قدری عجیب بوده و هنوز نتوانسته‌اند مسئله را هضم کنند. حسین‌زادگان در ادامه صحبت‌هایش گفته است: «ارسلان فصیحی در فروردین‌ماه سال جاری دیداری با پاموک داشت که در آن جلسه پاموک کتاب جدیدش را به ارسلان فصیحی نشان داده و ابراز تمایل کرده بود تا همزمان با انتشار نسخه ترکی و انگلیسی اثر، نسخه فارسی آن نیز منتشر شود.
حتی پاموک گفته که برای اتمام کتاب جدید شاید نیاز باشد که بار دیگر به ایران سفر کند و چند شهر ایران را از نزدیک ببیند که ما نیز به او اطلاع دادیم که این آمادگی را داریم تا مقدمات سفر او به ایران را آماده کنیم و قرار بود که این سفر تا اواخر تابستان انجام شود. در مجموع در مورد کتاب جدید پاموک هنوز تصمیمی نگرفته‌ایم و شاید ترجمه کنیم و شاید ترجمه نکنیم. با این حال تصور من این است که ترجمه‌های ارسلان فصیحی رقیب ندارد و حیف است که خوانندگان پاموک را از خواندن اثر جدید او محروم کنیم.
نشر انحصاری یک اتفاق خنده‌دار است؛ چراکه ما ناشر اختصاصی فلان نویسنده نداریم. برای مثال ققنوس حق رایت تمام آثار مارگارت اتوود را خریداری کرده است، اما نشرهای دیگر هم دست به انتشار کتاب‌های این نویسنده زده‌اند و حتی این کتاب را برای توزیع به پخش ققنوس می‌سپارند. عده‌ای می‌گویند که ققنوس ناشر تخصصی پاموک بوده است و من در اینجا می‌گویم که ما نخستین ناشر آثار پاموک هستیم و هیچ وقت ناشر تخصصی او نبوده‌ایم و ناشران دیگری هم هستند که کتاب‌های او را چاپ می‌کنند؛ بنابراین این کلمه معنا ندارد. »
- نمی‌توانم درباره ترجمه‌های فارسی قضاوت کنم
در عین حال، اورهان پاموک در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر سعی کرده است به‌گونه‌ای سخن بگوید که دوستان قدیمی‌اش را در ایران دل‌آزرده نکند. «نشر ققنوس با من دوستانه برخورد کرد و ارسلان فصیحی که سرویراستار آن مؤسسه است نیز دوست من است. اما او تنها سه ترجمه از کتاب‌های من را انجام داده است در حالی که من ۱۵ کتاب نوشته‌ام و البته از آنجایی که من فارسی را نمی‌شناسم، نمی‌توانم درباره کیفیت ترجمه این دوستم نیز قضاوت کنم!
سال گذشته من دوباره از سوی نشر ققنوس به تهران دعوت شدم. این باعث شد که نشر چشمه برای تماس با من ابراز علاقه کند. از آنجا که چشمه بسیاری از کتاب‌های قبلی من را با تماس با آژانس من منتشر کرده بود و برای برخی از آنها هم حق امتیاز پرداخته بود، اما من می‌شنوم که ترجمه آنها به اندازه کافی خوب نیست ولی درباره این مساله هم من نمی‌توانم قضاوت کنم! بزرگترین امید من ارائه ترجمه‌های خوب از کتاب‌های من در ایران است، چرا که آثاری چون «نام من قرمز»، «کتاب سیاه» و «زنی با موهای قرمز» به طرق مختلف به فرهنگ فارسی تعلق دارند. »
- حرفهای امروز پاموک با آنچه در ایران گفته فرق دارد
با این همه، به نظر می‌رسد ارسلان فصیحی نخستین مترجم اورهان پاموک در ایران نیز از اتفاق پیش‌آمده دلخور است. فصیحی به خبرگزاری ایبنا گفته است: «من ترجیح می‌دهم فکرم را به این چیزها ندهم و پیگیر این موضوعات نباشم. من کارم ترجمه کردن است و نمی‌توانم خودم را درگیر این حواشی کنم. شاید این مسائل برای خبرنگاران و روزنامه‌نگاران جذاب باشد اما برای من جذابیتی ندارد. اگر این شایعاتی که در بازار است حقیقت داشته باشد باید از پاموک سوال کنیم که چرا حرف‌هایی که امروز چشمه می‌زند با آنچه شما سال گذشته در ایران مطرح کرده متفاوت است. »
اگر از منظر حرفهای بنگریم آنچه پیش‌آمده اتفاقی طبیعی است. معمولاً آژانس‌های ادبی آثار نویسندگان را نمایندگی می‌کنند و با ناشران کشورهای مختلف درباره ترجمه آثار قرارداد می‌بندند اما به نظر می‌رسد نشر ققنوس توقع داشته است با توجه به سابقه‌ای که در ترجمه آثار اورهان پاموک دارد، این نشر به عنوان ناشر اختصاصی آثار او انتخاب شود و نویسنده نوبلیست ترک حق رفاقت و دوستی چندین ساله را ادا کند و ناشر دیگری را به عنوان نماینده رسمی آثارش انتخاب نکند.
نظر شما